Güneş Sistemimizin dışındaki bir gezegende ilk kez şiddetli bir toz fırtınası gözlemlendi.
Dünya’dan yaklaşık 40 ışık yılı uzaklıktaki VHS 1256b olarak bilinen ötegezegende tespit edildi.
Keşfi yapmak için yeni James Webb Uzay Teleskobu’nun (JWST) olağanüstü yetenekleri gerekti.
Toz parçacıkları silikatlardır – kayalık minerallerin çoğunun temelini oluşturan silikon ve oksijen içeren küçük tanecikler.
Ancak Webb tarafından tespit edilen fırtına, gezegenimizdeki kurak, çöl bir bölgede karşılaşacağınız fenomenle tamamen aynı değil. Daha çok kayalık bir sis.
Edinburgh Üniversitesi’nden ve Birleşik Krallık’taki Edinburgh Kraliyet Gözlemevi’nden Prof Beth Biller, “Kum taneleri almanız gibi bir şey ama çok daha ince. Duman parçacıkları büyüklüğündeki silikat tanelerinden bahsediyoruz” dedi.
BBC News’e verdiği demeçte, “VHS 1256b’deki bulutlar böyle olurdu, ama çok daha sıcak. Bu gezegen sıcak, genç bir nesne. Bulut tepesi sıcaklığı belki bir mum alevinin sıcaklığına benzer,” dedi.
VHS 1256b ilk olarak 2015 yılında Şili’de İngiltere tarafından geliştirilen Vista teleskopu tarafından tanımlandı.
Bu, “süper Jüpiter” olarak adlandırılan şeydir – kendi Güneş Sistemimizdeki gaz devine benzer, ancak çok daha büyük, belki de kütlesinin 12 ila 18 katı olan bir gezegen.
Pluto’nun Güneşimizden yaklaşık dört katı uzaklıkta, birkaç yıldızın etrafında dönüyor.
VHS 1256b’nin daha önceki gözlemleri, atmosferinde toz olabileceğini ima ederek kırmızı göründüğünü gösterdi. Webb araştırması bunu doğruluyor.
Prof Biller, “Büyüleyici çünkü başka bir gezegendeki bulutların Dünya’da aşina olduğumuz su buharı bulutlarından ne kadar farklı olabileceğini gösteriyor” dedi.
“Atmosferde karbon monoksit (CO) ve metan görüyoruz, bu da sıcak ve çalkantılı olduğunun göstergesi, malzeme derinden çekiliyor.
“Muhtemelen birden fazla silikat taneciği katmanı vardır. Gördüklerimiz atmosferin üst kısımlarında bulunan çok, çok ince tanelerden bazılarıdır, ancak atmosferin daha derinlerinde daha büyük taneler olabilir.”
Teleskoplar daha önce sözde kahverengi cücelerde silikatlar tespit etmişti. Bunlar, düzgün bir şekilde tutuşmayı başaramayan yıldız benzeri nesnelerdir. Ancak bu, gezegen büyüklüğünde bir nesne için bir ilk.
Tespiti yapmak için Webb, kısmen Birleşik Krallık’ta üretilen Orta Kızılötesi Aracını (Miri) ve Yakın Kızılötesi Spektrometresini (NirSpec) kullandı.
En azından bu durumda gezegenin güzel fotoğraflarını çekmediler. Yaptıkları şey, atmosferin bileşimini ayırt etmenin bir yolu olarak VHS 1256b’den gelen ışığı bileşen renklerine ayırmaktı.
Edinburgh’daki STFC Birleşik Krallık Astronomi Teknoloji Merkezi’ni yöneten Miri eş-baş araştırmacısı Prof Gillian Wright, “JWST, tüm bu moleküler ve toz özelliklerini birlikte ölçebilen tek teleskoptur” dedi.
“Bu çalışma tarafından sağlanan VHS 1256b atmosferinin dinamik resmi, Miri ve NirSpec’in gelişmiş yeteneklerinin birlikte kullanılmasıyla sağlanan keşiflerin en iyi örneğidir.”
JWST’nin birincil görevi, Büyük Patlama’dan sadece birkaç yüz milyon yıl sonra ilk kez parıldayan öncü yıldızları ve galaksileri gözlemlemektir. Ancak temel amaç, ötegezegenleri araştırmak. Miri ve NirSpec’te, atmosferlerini benzeri görülmemiş ayrıntılarla incelemek için araçlara sahiptir.
Bilim adamları, bazı ötegezegenlerin yaşamı barındırmak için uygun koşullara sahip olup olmadığını söyleyebileceklerini umuyorlar.
Gökbilimciler, Webb’in VHS 1256b gözlemlerini The Astrophysical Journal Letters’da bildiriyorlar .
James Webb, ABD, Avrupa ve Kanada uzay ajanslarının ortak projesidir. Aralık 2021’de fırlatıldı ve Hubble Uzay Teleskobu’nun halefi olarak kabul ediliyor.
